در اکوسیستم استارتاپی ترکیه چه می‌گذرد؟
اکوسیستم استارتاپی ترکیه نسبتاً جوان است اما در عرصه‌ی تکنولوژی بسیار امیدبخش به نظر میرسد. در آغاز، تعداد انگشت‌شماری استارتاپ روی تجارت الکترونیک تمرکز کرده بودند اما حال تقریباً یک دهه بعد، استارتاپ ها در بخش‌های مختلف از سلامت گرفته تا فینتک فعالیت می‌کنند و این اکوسیستم بازیگران کلیدی نویدبخش و استارتاپ های قابل‌توجهی دارد. استارتاپ های ترکیه فعالانه در حال حرکت به سمت اکوسیستم استارتاپی امریکا به‌خصوص سیلیکون ولی هستند و اکوسیستم استارتاپی این کشور در سال 2015 رشد 200 درصدی داشت.
ترکیه جایگاه استراتژیکی بین بازارهای کلیدی در اروپا، روسیه، آسیای مرکزی و خاورمیانه دارد. جمعیتش جوان و تحصیل‌کرده هستند. بیش از نیمی از جمعیت 78 میلیونی ترکیه از اینترنت استفاده می‌کنند که آن را در ردیف پنجمین کشور پرمخاطب اینترنت در اروپا قرار داده است.
علاوه بر این کاربران موبایلی ترکیه، فعال‌ترین مصرف‌کنندگان در دنیای تجارت الکترونیک، بانکداری با موبایل و اسکن کد QR هستند؛ اما در مقایسه با میانگین G20، اکوسیستم فعلی استارتاپی این کشور توسعه‌نیافته محسوب میشود. ترکیه راه درازی تا ایجاد جامعه‌ی کارآفرینی غایی دارد؛ اما مقدمات زیادی برای بهبود این فضا چیده شده است. بخش خصوصی با داشتن کارآفرینانی که الگو قرارگرفته‌اند و برای ایجاد پیشرفتهای روبه‌جلو در برنامه‌های شتاب‌دهی مشارکت می‌کنند، مهم‌ترین نقش را در این بین ایفا میکند؛ اما به نظر میرسد بزرگ‌ترین مانع برای کارآفرینان، کمبود بودجه است.
نقش دولت و سایر بازیگران بازار
دولت ترکیه و نهادهای عمومی دیگر از اهمیت استارتاپ ها آگاه‌اند و اقداماتی را برای بهبود فرصت‌های سرمایهگذاری انجام داده‌اند. برای مثال:
بنیاد تحقیقاتی سیاست‌های اقتصادی ترکیه (TEPAV)، اتاق فکری است که روی موضوعات اقتصادی مرتبط متمرکز است. برای مثال با امریکا روی برنامهی کارآفرینی مشارکت میکند و این برنامه پلتفرمی است که کارآفرینان و سرمایهگذاران ترکیه و امریکا را دورهم جمع میکند. در کنار بسیاری از نهادهای عمومی، دولت ترکیه چهارچوب خوبی را برای اکوسیستم استارتاپی ترکیه تنظیم کرده است.
وزارت علوم، صنایع و تکنولوژی حمایت خود را با سرمایه گذاری 55 هزار دلاری در مرحلهی seed در جریان Techno Entrepreneurship Grant Program نشان داد.
TUBITAK، شورای پژوهش علمی و فناوری ترکیه که جزو بدنهی دولت است، به تحقیقات و پیشرفتهای کارآفرینان کمک مالی و یارانه اعطا میکند. در برنامهی 1507، یارانه‌های توبیتاک بیش از 75% هزینههای تحقیق و توسعهی استارتاپهای فناورانه را تحت پوشش قرار میدهد.
ونچر کپیتال ها با برنامهی 1514 حمایت میشوند که در آن دولت به شرکت‌هایی که حداقل 20 میلیون لیر سرمایه جذب کرده‌اند، بیش از 20% کمک مالی میکند.
بنیاد توسعهی تکنولوژی ترکیه (TTGV) در 1991 به‌عنوان بخشی از توافقات وام بانک جهانی تشکیل شد و تأثیرگذارترین در این حوزه بود؛ چراکه با مهیاکردن 300 میلیون دلار برای 950 پروژه که توسط 800 شرکت اجرا شد، از فعالیت‌های نوآورانهی تکنولوژی حمایت کرد. این بنیاد همچنین در تأسیس شرکتهای سرمایهگذاری Is Girisim و TURKVEN در سال 2000 مشارکت داشت که هر دو بعد از آن 5/3 میلیارد دلار سرمایهگذاری ترکیبی داشتهاند. این کار اساس ونچر کپیتال های ترکیه را تشکیل داد.
ترکیه مشوق‌های مالیاتی بالایی را برای فرشتگان کسب‌وکار در نظر می‌گیرد. جای تعجب ندارد که ترکیه تعداد بسیار زیادی فرشته‌ی کسب‌وکار دارد که بیشترشان در استانبول مستقرند. ترکیه تنها کشور در دنیاست که در بورس اوراق بهادار خصوصی خود، اتاق معامله دارد؛ یک پلتفرم دیجیتال خلاقانه که فرشتگان کسب‌وکار و استارتاپ های فناورانه در آن گرد هم می‌آیند.
بعد از موفقیت تعدادی از شرکتها در موج اول کارآفرینی اینترنتی در ترکیه، سرمایهگذاران شروع به سرمایهگذاری در استارتاپ ها کردند. سرمایهگذاران بینالمللی مانند Abraaj از خاورمیانه (سرمایهگذاری در Hepsiburada)، General Atlantic از انگلستان (سرمایهگذاری در Markafoni)، Kleiner Perkins و Tiger global از امریکا (سرمایهگذاری در Trendyol) کارآفرینان اینترنتی ترکیه را حمایت کردند.
در حوزه‌ی برگزاری رویداد نیز این کشور فعالیت خوبی دارد و با برگزاری رویدادهایی چون startup turkey و startup Istanbul که مهم‌ترین رویدادهای منطقه در حوزه‌ی استارتاپ ها هستند، توجه سرمایهگذاران را به خود جلب کرده است.
بر طبق گزارش‌ها تا فصل سوم 2016 کل سرمایهگذاری انجام‌شده توسط کارآفرینان به 13 میلیون دلار آمریکایی رسیده است. محبوب‌ترین حوزه‌های سرمایهگذاری تکنولوژی مالی، املاک، خدمات نرم‌افزاری و اپلیکیشن های بازار بوده است. در مقایسه با کشورهای اروپایی آشکار است که ترکیه در صدر کشورهای اروپای شرقی قرار دارد؛ اما در مقایسه با بریتانیا، آلمان و فرانسه کل مقدار سرمایهگذاری بسیار پایین است.
با نگاه به گزارش شاخص سالانهی جذابیت سرمایهگذاری خصوصی و سرمایهگذاری جسورانه‌ی کشورها که توسط IESE Business School منتشر میشود، ترکیه در بین 125 کشور با میانگین امتیاز 2/67 در رتبهی 33 قرار دارد. در مقایسه با اروپای شرقی به نظر میرسد ترکیه نه‌تنها از جنبهی فعالیت اقتصادی بلکه ازلحاظ عمق بازار سرمایه و مالیات نیز وضعیت بهتری دارد.
مشکلات اکوسیستم
بررسی‌ها نشان میدهد شبکه‌ی فرشتگان بزرگ‌ترین مشکل را با فرهنگ غیرشفاف در محیط استارتاپی ترکیه دارد. عدم انتقال اطلاعات منجر به عدم شفافیت این اکوسیستم استارتاپی شده است. ازاین‌رو درک موقعیت برای هردوی سرمایهگذاران و کارآفرینان سخت شده است. هیچ نهاد دولتی برای فراهم کردن دسترسی به اطلاعات وجود ندارد و این مشکلاتی را برای شبکه‌ی سرمایهگذاران فرشته ایجاد میکند.
این مسئله یافتن سرمایه برای استارتاپ ها را نیز سخت کرده است. معمولاً سرمایهگذاران محتاط و نامطمئن هستند چون اکوسیستم تقریباً جوان است و آن‌ها خواهان درصد بالایی از مالکیت شرکت هستند که همسو با خواسته‌های استارتاپ ها نیست. این یکی از دلایلی است که بسیاری از استارتاپ های ترکیه به دنبال سرمایهگذاران خارجی هستند.
نبود اطلاعات و مشکلات در دستیابی به اطلاعات اکوسیستم، برقراری ارتباط بین بازیگران کلیدی را دشوار کرده است. اعداد و ارقام مربوط به سرمایهگذاری اغلب نادرست هستند و محاسبه‌ی ارزش استارتاپ ها مشکل به نظر میرسد. اکوسیستم استارتاپی ترکیه هنوز بالغ نشده است اما در بین بازیگران، تعدادی سازمان کاملاً پیشرفته وجود دارد مانند Inventram و دو پارک علم و فناوری معروف ITU Ari Teknokent و METU teknokent. ارتباطات درون اکوسیستم ناکافی است و از فقدان رویداد برای استارتاپ های تکنولوژی رنج می‌برد.
به نظر میرسد اکوسیستم استارتاپی ترکیه علی‌رغم مشکلات موجود با قاطعیت پیش می‌رود و در آینده‌ای نه‌چندان دور نه‌تنها در منطقه بلکه در حوزه‌ی جهانی نیز نام استارتاپ های این کشور خواهند درخشید.
منبع : www.rvo.nl